Research Article
BibTex RIS Cite

Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi ve İdari İşlemlerin Yargısal Denetimi

Year 2025, Volume: 4 Issue: 1, 1 - 10, 26.06.2025

Abstract

TTarihimizde hukuk devletinin ilk izleri Osmanlı İmparatorluğu dönemine kadar uzanmaktadır. Kökeni cumhuriyet öncesine uzanmakla birlikte bu kavram Türkiye’de gelişimini tamamlamamıştır. Tarihsel gelişim sürecinde hukuk devleti lehine önemli gelişmeler yaşanmıştır. Bununla birlikte hukuk devletinin önemli bir ayağını oluşturan idari işlemlerin yargısal denetimi konusunda hâlen hukuk devleti ilkesi ile uyuşmayan birtakım düzenlemeler bulunmaktadır. İdari işlemlerin yargısal denetimi, kamu gücünü kullanan idare karşısında kişileri koruyan en önemli denetim mekanizmasıdır. Bu nedenle bir hukuk devletinde istisnasız bütün idari işlemlerin yargı denetimine açık olması gerekir. Türkiye’de yargı denetiminden muaf olan idari işlemler olağanüstü hâl cumhurbaşkanlığı kararnameleri, meslekten çıkarma kararları haricinde Hâkimler ve Savcılar Kurulu kararları ve Yüksek Askeri Şûra’nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırmaya ilişkin kararlarıdır. Özellikle olağanüstü hâl döneminde çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile temel haklar ve özgürlükler konusunda düzenleme yapılabildiği için bunlar hukuk sistemimizde hukuk devleti ilkesi bakımından önemli bir tehdit oluşturmaktadır. Yeni anayasa yapımı sürecinde bu aykırılıkların kaldırılması, temel haklar ve özgürlükler bakımından daha güvenceli bir Türkiye yaratacaktır.

Ethical Statement

Etik kurul raporu gerekmemektedir.

Supporting Institution

Bulunmamaktadır.

Thanks

Yoktur

References

  • Aktan, C. C. (2003). Kanun Devleti Değil Hukuk Devleti Olmalıyız, https://docplayer.biz.tr/28889026-Kanun-devleti-degil-hukuk-devleti-olmaliyiz.html, Erişim Tarihi 21.12.2024.
  • Aktaş, S. (2020). Hukuk Devleti İdealine Felsefi Bir Bakış. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi. (1), 1–32.
  • Alpar, E. (1993). Hukuk Devleti. Türk İdare Dergisi, (400),125- 165.
  • Atay, E. E. (2014). Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu. Ombudsman Akademik, (1), 1-30.
  • Çavdar Çapar, A. (2005). Hukuk Devletinde Yargı Bağımsızlığı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
  • Çelenk, H. (1990). Hukuksuz Demokrasi, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
  • Demirkol, F. (1991). Yargı Bağımsızlığı, İstanbul: Kazancı Yayınları.
  • Duman, İ. H. (1997). Hukuk Devleti, Ankara: Kartal Yayınları.
  • Em, A. (1998). Anayasada Yargının Yeri ve Kanunları, Milletlerarası Anlaşmaları Uygulama Tekniği, Ankara: Ankara Açık Cezaevi Matbaası.
  • Gözler, K. (2019). İdare Hukuku C 1, Bursa: Ekin Yayınları.
  • Gözler, K. (2020a). Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin Yayınevi.
  • Gözler, K. (2020b). Hukuka Giriş, Bursa: Ekin Yayınları.
  • Gözler, K. ve Kaplan, G. (2020). İdare Hukuku Dersleri.Bursa: Ekin Yayınları.
  • Gözübüyük, A. Ş. (1998). Yönetim Hukuku, İstanbul: Turhan Kitabevi.
  • Günday, M. (2015). İdare Hukuku, Ankara: İmaj Yayınevi.
  • Güzel, O. (2017), Danıştay Kararları Işığında Türk Hukukunda Hükümet Tasarrufları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. (25), 217-247.
  • https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/, Erişim Tarihi 20.11.2024.
  • İbrahim, A. (2021). Modern Toplumda Hukuk Devleti: Siyasal Meşrulaştırma Aracı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23 (1), 233-256.
  • İnsan Hakları Derneği. (2008). Devlet Güvenlik Mahkemeleri Kaldırılmalıdır. https://www.ihd.org.tr/dgmlerin-kaldirilmasi-kampanyasi/, Erişim Tarihi 09.11.2024.
  • Kaboğlu, İ. Ö. (1998). Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi. Hayrettin ÖKÇESİZ içinde Hukuk Devleti, İstanbul: Afa Yayınları.
  • Karahanoğulları, Ö. E., Er, S. (2003). İdari Yargıda Hâkim ve Savcı Adaylarının Eğitimi. Danıştay Dergisi, (106), 1-59.
  • Kaya, C. (2016). Danıştay İçtihatlarında Hükümet Tasarrufu Teorisinden Devletin Hükümranlık/Egemenlik Hakkı Teorisine, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi. (7), 637-663.
  • Keskin, M. (2012). Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemelerinin Anayasal İlkeler ile Temel Hak ve Özgürlükler Işığında İncelenmesi, (İdealonlayn), https://web.archive.org/web/20120819075433/http://www.idealhukuk.com/hukuk/hukuk.asp?mct, Erişim Tarihi 21.12.2021.
  • Keskinsoy, Ö., Kaya, S. B. (2021). Hukuk Devletinin Kanun Devletine Anayasal Devletin Anayasalı Devlete Evrilmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 70 (3), 1147-1206.
  • Kuzu, B. (2004). Hukuk Devleti ve Hukuk Zihniyeti. https://baskanlikreferandumu.siyasaliletisim.org/blog/2009/05/05/hukuk-devleti-ve-hukuk-zihniyeti19/, Erişim Tarihi 21.12.2021.
  • Özbudun, E. (2016). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • Özer, A. (1992). Hukuk Devleti ve Yargı Denetimi, Türk İdare Dergisi, (394), 1-18.
  • Özkan, G. (1995). Hukuk Devleti ve Yargı Denetimi, Ankara: Matser Yayınları.
  • Özok, Ö. (2005). Demokrasi ve Yargı Sempozyumu. Ankara: Türkiye Barolar Birliği.
  • Türk, H. S. (2003). Daha İyi Bir Anayasa İçin, Ankara: Tesav Yayınları.
  • Ulusoy, D. A. (2021). Yeni Türk İdare Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • Yamaç, M. (2020). Türkiye Devleti’nin İlk Anayasası 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 204-220.
  • Yıldız, H. (2018). İdare Hukukunun Kısa Tarihçesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22 (4), 197- 223.

The Development of the Rule of Law in Turkey and Judicial Review of Administrative Acts

Year 2025, Volume: 4 Issue: 1, 1 - 10, 26.06.2025

Abstract

The early traces of the rule of law in our history date back to the period of the Ottoman Empire. Although its origin dates back to before the republic, this concept has not fully developed in Turkey. Through the whole historical development process significant developments have taken place in favor of the rule of law. However, there are still several regulations that are inconsistent with the principle of the rule of law on the judicial review of administrative proceedings, which is an important pillar of the rule of law. Judicial review of administrative acts is the most important inspection mechanism protecting individuals against the administration using public power. Therefore, without any exception, all administrative acts should be open to judicial review in a rule of law. Administrative acts that are immune from judicial review in Turkey are presidential decrees of a rule of emergency, decisions of the Council of Judges and Prosecutors, except for decisions on dismissal, and decisions taken by the Supreme Military Council regarding promotion and retirement due to lack of staff. Especially since the presidential decrees issued during the state of emergency can make some regulations on fundamental rights and freedoms, these pose a major threat to the rule of law in our legal system. The removal of these contradictions in the process of building a new constitution will create a more secure Turkey in terms of fundamental rights and freedoms.

References

  • Aktan, C. C. (2003). Kanun Devleti Değil Hukuk Devleti Olmalıyız, https://docplayer.biz.tr/28889026-Kanun-devleti-degil-hukuk-devleti-olmaliyiz.html, Erişim Tarihi 21.12.2024.
  • Aktaş, S. (2020). Hukuk Devleti İdealine Felsefi Bir Bakış. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi. (1), 1–32.
  • Alpar, E. (1993). Hukuk Devleti. Türk İdare Dergisi, (400),125- 165.
  • Atay, E. E. (2014). Hukuk Devleti İlkesi Işığında İdarenin Denetimi ve Kamu Denetçiliği Kurumu. Ombudsman Akademik, (1), 1-30.
  • Çavdar Çapar, A. (2005). Hukuk Devletinde Yargı Bağımsızlığı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Cumhuriyet Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas.
  • Çelenk, H. (1990). Hukuksuz Demokrasi, İstanbul: Çağdaş Yayınları.
  • Demirkol, F. (1991). Yargı Bağımsızlığı, İstanbul: Kazancı Yayınları.
  • Duman, İ. H. (1997). Hukuk Devleti, Ankara: Kartal Yayınları.
  • Em, A. (1998). Anayasada Yargının Yeri ve Kanunları, Milletlerarası Anlaşmaları Uygulama Tekniği, Ankara: Ankara Açık Cezaevi Matbaası.
  • Gözler, K. (2019). İdare Hukuku C 1, Bursa: Ekin Yayınları.
  • Gözler, K. (2020a). Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Bursa: Ekin Yayınevi.
  • Gözler, K. (2020b). Hukuka Giriş, Bursa: Ekin Yayınları.
  • Gözler, K. ve Kaplan, G. (2020). İdare Hukuku Dersleri.Bursa: Ekin Yayınları.
  • Gözübüyük, A. Ş. (1998). Yönetim Hukuku, İstanbul: Turhan Kitabevi.
  • Günday, M. (2015). İdare Hukuku, Ankara: İmaj Yayınevi.
  • Güzel, O. (2017), Danıştay Kararları Işığında Türk Hukukunda Hükümet Tasarrufları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. (25), 217-247.
  • https://normkararlarbilgibankasi.anayasa.gov.tr/, Erişim Tarihi 20.11.2024.
  • İbrahim, A. (2021). Modern Toplumda Hukuk Devleti: Siyasal Meşrulaştırma Aracı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 23 (1), 233-256.
  • İnsan Hakları Derneği. (2008). Devlet Güvenlik Mahkemeleri Kaldırılmalıdır. https://www.ihd.org.tr/dgmlerin-kaldirilmasi-kampanyasi/, Erişim Tarihi 09.11.2024.
  • Kaboğlu, İ. Ö. (1998). Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi. Hayrettin ÖKÇESİZ içinde Hukuk Devleti, İstanbul: Afa Yayınları.
  • Karahanoğulları, Ö. E., Er, S. (2003). İdari Yargıda Hâkim ve Savcı Adaylarının Eğitimi. Danıştay Dergisi, (106), 1-59.
  • Kaya, C. (2016). Danıştay İçtihatlarında Hükümet Tasarrufu Teorisinden Devletin Hükümranlık/Egemenlik Hakkı Teorisine, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi. (7), 637-663.
  • Keskin, M. (2012). Özel Yetkili Ağır Ceza Mahkemelerinin Anayasal İlkeler ile Temel Hak ve Özgürlükler Işığında İncelenmesi, (İdealonlayn), https://web.archive.org/web/20120819075433/http://www.idealhukuk.com/hukuk/hukuk.asp?mct, Erişim Tarihi 21.12.2021.
  • Keskinsoy, Ö., Kaya, S. B. (2021). Hukuk Devletinin Kanun Devletine Anayasal Devletin Anayasalı Devlete Evrilmesi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 70 (3), 1147-1206.
  • Kuzu, B. (2004). Hukuk Devleti ve Hukuk Zihniyeti. https://baskanlikreferandumu.siyasaliletisim.org/blog/2009/05/05/hukuk-devleti-ve-hukuk-zihniyeti19/, Erişim Tarihi 21.12.2021.
  • Özbudun, E. (2016). Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • Özer, A. (1992). Hukuk Devleti ve Yargı Denetimi, Türk İdare Dergisi, (394), 1-18.
  • Özkan, G. (1995). Hukuk Devleti ve Yargı Denetimi, Ankara: Matser Yayınları.
  • Özok, Ö. (2005). Demokrasi ve Yargı Sempozyumu. Ankara: Türkiye Barolar Birliği.
  • Türk, H. S. (2003). Daha İyi Bir Anayasa İçin, Ankara: Tesav Yayınları.
  • Ulusoy, D. A. (2021). Yeni Türk İdare Hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
  • Yamaç, M. (2020). Türkiye Devleti’nin İlk Anayasası 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (22), 204-220.
  • Yıldız, H. (2018). İdare Hukukunun Kısa Tarihçesi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 22 (4), 197- 223.
There are 33 citations in total.

Details

Primary Language Turkish
Subjects Public Administration
Journal Section Reviews
Authors

Asuman Çapar 0000-0002-7870-0811

Publication Date June 26, 2025
Submission Date January 15, 2025
Acceptance Date April 7, 2025
Published in Issue Year 2025Volume: 4 Issue: 1

Cite

APA Çapar, A. (2025). Türkiye’de Hukuk Devletinin Gelişimi ve İdari İşlemlerin Yargısal Denetimi. Uluslararası Güncel Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 1-10.

ISSN: 2980-1540
download

This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.

download


The International Journal of Current Social Science (CUSOS) is indexed by the following field-specific databases: